Het is de ervaring van Fisher Investments België dat financiële publicaties het bij bearmarkten (langdurige, door fundamentele factoren veroorzaakte dalingen van -20% of meer) vaak hebben over capitulatie, oftewel paniekverkopen op de bredere markt. Maar wat bedoelen we nu eigenlijk met deze term? Waar duidt hij op en wat zijn de indicatoren? Hier volgt een primeur van onze inzichten.

Capitulatie verwijst naar de massale paniekverkopen die volgens ons onderzoek (en die van anderen waarmee we bekend zijn) vaak voorkomen als we (bijna) aan het eind van een bearmarkt zijn. Uit de analyse van Fisher Investments België blijkt dat bearmarkten meestal beginnen met een geleidelijke neergang op een moment dat beleggers positief gestemd zijn. Daardoor zien velen de dip als een koopkans. Tijdelijke rally's lijken dit te bevestigen, maar blijken uiteindelijk een valse start te zijn. Elke nieuwe krimp brengt dan meer teleurstelling met zich mee. We hebben gemerkt dat veel beleggers op den duur geen tekenen van hoop meer zien. Ze trekken hun geld terug uit als risicovol beschouwde effecten om het onder te brengen in wat zij als veilige havens zien. Dit zijn meestal contanten, obligaties of iets anders dat de dalingen lijkt te kunnen stoppen. Met andere woorden, ze capituleren – beleggers laten de hoop op herstel varen en geven zich over aan de recessie.

Hoewel capitulatie pas achteraf als dusdanig herkend wordt, denkt Fisher Investments België dat ze met enkele typische signalen gepaard gaat. Ten eerste kan een verhoogde uitstroom van aandelenfondsen erop wijzen dat beleggers massaal op de vlucht slaan. Deze zijn te vinden in het Investment Company Institute, een Amerikaanse vereniging van verschillende fondsen. Ten tweede kunnen hoge cashposities van investeerders een signaal zijn voor een brede verschuiving naar de hierboven genoemde zogeheten veilige havens. De maandelijkse enquête onder fondsbeheerders van de Bank of America, die vaak voorkomt in financiële publicaties die we volgen, monitort de cashposities van professionele beleggers.

Enquêtes onder consumenten en beleggers kunnen naar onze mening inzicht bieden in het sentiment. Wij denken dat wijdverbreide negativiteit onder beleggers en recessieverwachtingen kunnen wijzen op het zware pessimisme dat aan een klassieke capitulatie ten grondslag ligt. Enquêtes die we volgen zijn onder meer de Economic Sentiment Indicator (ESI) van de EU, de Duitse ZEW Indicator of Economic Sentiment en de sentimentspeilingen van de American Association of Individual Investors (AAII). Andere capitulatiesignalen, gebaseerd op het onderzoek van Fisher Investments België, zijn onder meer een verhoogd percentage van aandelen dat zich 52 weken lang op een bodemnotering bevindt en relatief veel aandelen die onder hun 200-daagse voortschrijdende gemiddelden presteren (die het gemiddelde prijsniveau over de voorgaande 200 dagen weerspiegelen). We denken dat het ook nuttig kan zijn om rekening te houden met kwalitatieve signalen, zoals bijvoorbeeld de thema’s die in populaire financiële publicaties wijdverspreid zijn en hoe deze aansluiten bij de bredere politieke en economische omstandigheden.

Volgens ons zijn er in de afgelopen 15 jaar twee opmerkelijke voorbeelden van capitulatie geweest. De meest recente was in maart 2020, toen de MSCI World Index tijdens de wereldwijde uitbraak van het coronavirus een bearmarkt betrad (aan de hand van metingen in belangrijke valuta). Volgens de analyse van Fisher Investments België, zorgden de wereldwijde economische lockdowns voor onzekerheid en een verstoring in de economische activiteit. Daardoor werden de aandelenkoersen belemmerd. De MSCI World index daalde met 33,8% in euro's, met vergelijkbare dalingen in alle belangrijke valuta'sⁱ. Op de beurs verhandelde fondsen (ETF's) en Europese aandelen registreerden in maart beiden een uitstroom van € 13 miljard. Dit zijn hogere cijfers dan bij de wereldwijde financiële crisis van 2008 of bij de schuldencrisis in de eurozone, toen investeerders zich schijnbaar haastten om uit de markt te stappenⁱⁱ. We beschouwen dit als het capitulatiepunt van 2020, samen met het dieptepunt van de MSCI World Index op 23 maartⁱⁱⁱ. Het herstel begon kort daarna en de index bleef tot aan 2021 stijgen^iv.

Het tweede voorbeeld was volgens ons de wereldwijde bearmarkt van 2007-2009. Uit onderzoek van Fisher Investments België blijkt dat een onopvallende Amerikaanse boekhoudregel het bankkapitaal onnodig had verschrompeld en aanleiding gaf tot wat wij beschouwen als een paniekreactie van de Amerikaanse overheid. Dit leidde vervolgens tot onzekerheid in de rest van de wereld waardoor de MSCI World Index in een lange en scherpe berenmarkt raakte, ook in termen van andere belangrijke valuta^v. Toen de recessie echter haar einde naderde, suggereerden veel kwalitatieve indicatoren die we volgen dat er capitulatie plaatsvond. Zo bereikte het beleggerssentiment enkele dagen voor het dieptepunt van de bearmarkt (in euro's) op 9 maart, een relatief dieptepunt op 5 maart 2009 (volgens de enquêtes van de AAII)^vi. We zagen ook tal van financiële krantenkoppen die waarschuwden dat aandelen zouden blijven dalen zonder dat het einde in zicht was. Volgens ons wees dit op het gebrek aan hoop dat typerend is voor capitulatie.

We denken dat het zinvol is om rekening te houden met capitulatie bij marktanalyses wanneer we proberen te bepalen of de bodem van een berenmarkt nabij is, maar met dien verstande dat er niet in alle berenmarkten een capitulatie optreedt. Naar onze mening is het een mogelijke indicator van een bodem en tevens de enige indicator waarmee rekening moet worden gehouden. We denken niet dat het kan worden gebruikt om in realtime een dieptepunt te signaleren. In 1966 en 1982 bijvoorbeeld, doorstond de Amerikaanse S&P 500 index bearmarkten die beide eindigden zonder veel traditionele tekenen van capitulatie. Uit onderzoek van Fisher Investments België blijkt dat de acht maanden durende berenmarkt van 1966 geen grote uitstroom van aandelen, liquiditeitsproblemen of andere klassieke tekenen van capitulatie met zich meebracht.

Volgens ons doen beleggers er hun voordeel mee de aanwezigheid – of het ontbreken daarvan – van capitulatie te analyseren in het kader van marktgrondbeginselen, zoals vraag en aanbod van aandelen of economische ontwikkelingen die het wereldwijde beleggerssentiment beïnvloeden. We zien het als een onderdeel van de potentiële stemming rondom een marktbodem. Bovenal is Fisher Investments België van mening dat de verwachting dat de marktvooruitzichten werkelijkheid zullen worden (en het daarop afstemmen van de portefeuillepositionering), ertoe kan leiden dat beleggers de rendementen in de beginstadia van bullmarkten mislopen.

Volg ons op social media voor de laatste marktontwikkelingen en updates van Fisher Investments België:

Facebook

Twitter

Fisher Investments België is de handelsnaam die Fisher Investments Luxembourg, Sàrl in België gebruikt ("Fisher Investments België"). Fisher Investments Luxembourg, Sàrl, een besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid in Luxemburg, is samen met de handelsnaam Fisher Investments Europe geregistreerd in het Registre de Commerce et des Sociétés (""RCS"") onder nummer B228486. Fisher Investments Europe staat onder toezicht van de Commission de Surveillance du Secteur Financier (""CSSF"") en de statutaire zetel is geregistreerd op: K2 Building, Forte 1, Third Floor, 2a rue Albert Borschette, L-1246 Luxembourg. Fisher Investments Europe besteedt sommige aspecten van het dagelijkse beleggingsadvies, portefeuillebeheer en portefeuillehandelingen uit aan gelieerde ondernemingen.

Dit document bevat de algemene visie van Fisher Investments Europe en dient niet te worden beschouwd als persoonlijk beleggings- of belastingadvies of een afspiegeling van de prestaties van cliënten. Er wordt niet gegarandeerd dat Fisher Investments Europe deze visie zal handhaven. Deze kan immers veranderen op grond van nieuwe informatie, analyses of heroverweging. Niets in dit document is als aanbeveling of prognose van marktomstandigheden bedoeld. Het is eerder bedoeld om een standpunt weer te geven. De huidige en toekomstige markten kunnen sterk afwijken van de hier geschetste scenario's. Bovendien worden geen garanties gegeven met betrekking tot de nauwkeurigheid van eventuele aannames gemaakt in illustraties in dit document.

_________________________________________
ⁱ Bron: FactSet. Rendement van de MSCI World-index met netto-dividenden in EUR, 19-02-2020 tot en met 23-03-2020.
ⁱ “European ETFs See Record Outflows in March,” Funds Europe, 09-04-2020.
ⁱⁱ Bron: FactSet. MSCI World Index. Gebaseerd op het totaalrendement in euro met nettodividenden, 23-03-2020.
ⁱⁱⁱ Bron: FactSet. MSCI World Index. Gebaseerd op het totaalrendement in euro met nettodividenden, 23-03-2020 tot en met 31-12-2021.
^iv Bron: FactSet. MSCI World Index. Gebaseerd op het totaalrendement in euro met nettodividenden, 15-06-2007 tot en met 09-03-2009.
^vi Bron: Historische sentimentspeilingen van de American Association of Individual Investors (AAII) per 13-01-2023 en Factset. MSCI World Index. Gebaseerd op het totaalrendement in euro met nettodividenden, 09-03-2009.